تهدید جنبش سبز یا فشار بر حاکمیت؟ (نگاهی به ترور استاد دانشگاه!)

به فاصله چند روز پس از سخنان رهبر نظام و تاکید وی بر پرهیز از اعمال خودسرانه، یک استاد فیزیک دانشگاه تهران ترور شد. این اتفاق در حالی روی داد که پس از هفت ماه، نشانه هایی از تغییر رویکرد و آمادگی برای تحمل جنبش سبز از سوی حاکمیت ظاهر شده است. اظهار نظر قطعی در خصوص این ترور نیازمند گذشت زمان و دسترسی به شواهد قانع کننده است، اما بررسی پیامدهای امنیتی و سیاسی این ترور در شناخت موانع و پیچ و خم های موجود در مسیر پیش روی جنبش حائز اهمیت خواهد بود.

ترورهای سازمان یافته مثل ترور علی موسوی و قتل دکتر علی محمدی، برای دستیابی به اهداف سیاسی خاصی طراحی و توسط یک گروه حرفه ای اجرا میشوند. به عنوان مثال ترور علی موسوی به قصد ارعاب سبزها و به خشونت کشیدن جنبش صورت گرفت، اما با صدور بیانیه شماره 17 بی اثر شد. برای شناخت اهداف و تبعات این ترور باید مولفه های اصلی آن را مورد ارزیابی قرار داد.

1. سوژه

سوژه ترور به گونه ای انتخاب شده است که نظام میتواند خود را قربانی آن بداند و در مقام مدعی ظاهر شود. باید توجه داشت که اگر سوژه یک روشنفکر منتقد یا سکولار میبود، حاکمیت مانند قتل های زنجیره ای، در مظان اتهام قرار میگرفت و دچار بحرانی جدی میشد. قربانی یک چهره شاخص جنبش سبز نبود، اما تعلق سیاسی مقتول به جنبش سبز، میتواند بسیاری از دانشگاهیان و شخصیتهای مانند وی را مرعوب کند. در مجموع از نظر انتخاب سوژه به نظر میرسد که ارعاب سبزها یک هدف فرعی برای تروریست ها بوده و هدف سیاسی بزرگتری منظور شده است.

.

2. مسئول

در مورد مسئولیت ترور هم ابهاماتی وجود دارد. سایتی که توسط انجمن پادشاهی اداره نمیشود، به فاصله چند ساعت مسئولیت عملیات را به نام این انجمن بر عهده میگیرد. طبق اطلاعات تایید نشده، این انجمن چند سال پیش توسط تیم کارشناسی وزارت اطلاعات تاسیس شد و هدف اصلی آن دین ستیز جلوه دادن اپوزیسیون خارج نشین بود. هر چند همین انجمن ساختگی، از پذیرش مسئولیت ترور سر باز زد و سایت تندر را وابسته به سپاه معرفی کرد!

3. سبک

مجاهدین خلق مدتهاست که از بمب برای ترور استفاده نمیکنند؛ آخرین ترورهای این گروه از طریق اسلحه گرم صورت گرفته است. همچنین استفاده از "ریموت کنترل" برای انفجار چاشنی، روشی کم سابقه در ایران است. این روش عمدتا در عراق از سوی گروه های تروریستی مورد استفاده قرار گرفته است. ارتش آمریکا مدعی است که تروریست های عراق از دو کشور همسایه، یعنی ایران و سوریه تغذیه میشوند.

4. زمان

ترور در زمانی صورت گرفت که حاکمیت در حال بازنگری روش و رویکرد خود در قبال جنبش سبز است. جنبش سبز، روز تعیین کننده عاشورا را با پیروزی قاطع به پایان رساند و بعد از آن هم از موضع برنده راه حلی آبرومندانه به نظام ارائه داد. در پاسخ این راه حل، رهبر نظام با قاطعیت از نیروهای وفادار به خود خواست که از هر گونه عمل خودسرانه پرهیز کرده و اجازه دهند اوضاع بر طبق قانون رسیدگی شود. این رفتار عملا به معنی استمهال و تردید در هسته قدرت بود. پس از چند ماه میانه روها میدان دار شدند و به نظر رسید که پرونده جنبش سبز از میز نظامیان و امنیتی ها به میز سیاسیون منتقل میشود.

5. بازتاب

طبیعی است که در فضای ملتهب کنونی، هر دو نیروی سیاسی حاضر در عرصه طرف مقابل را به ترور یا زمینه سازی آن متهم کنند. نحوه ورود شتابزده و نوع پوشش رسانه های دولتی نشان میدهد که حاکمیت از این ترور غافلگیر شده است. رفتار و برخورد رسانه های دولتی با حادثه، آن رفتار خونسرد و از موضع تسلطی نبود که به عنوان مثال در پروژه بمبگذاری در حرم امام رضا مشاهده شده بود. میتوان استنباط کرد که این ترور در مجموع حاکمیت را با فشار و التهابی ناخواسته مواجه ساخته است.

6. نهادها و سازمانهای مسئول

نهادهای امنیتی کشور که خود را مسلط بر اوضاع میدانند، هیچ پیش بینی و تدبیری در خصوص چنین ترورهایی صورت نداده اند. این در حالی است که شورای عالی امنیت ملی، در روز 12 آبان به کروبی هشدار داده بود که توطئه ترور وی در تظاهرات 13 آبان کشف شده است و به وی توصیه شده بود که در این تظاهرات شرکت نکند. علاوه بر این روزنامه کیهان که مدیر مسئول آن مدعی است هر توطئه ای را با محاسبه و تحلیل شواهد به درستی پیش بینی کرده است، از پیش بینی چنین تروری عاجز بود. این در حالی است که کیهان پس از نامزدی خاتمی در انتخابات، پیش بینی کرده بود که وی در صورتی که کنار نکشد، به سرنوشت بی نظیر بوتو دچار شده و ترور خواهد شد.

نتیجه

.

هنوز نمیتوان به اظهار نظر قطعی در خصوص ترور دکتر علی محمدی پرداخت، اما میتوان به گمانه زنی در خصوص اهداف و تبعات سیاسی این ترور پرداخت. مسلما طراحی و اجرای یک عملیات تروریستی هیچ نفعی برای جنبش سبز در بر ندارد. البته جنبش در موقعیتی نیست که با چنین ترورهایی مرعوب یا سرکوب شود. این ترور برای حاکمیت هم هیچ سودی در بر ندارد، چراکه در حال حاضر نظام در شرایطی نیست که بتواند با یک بحران جدید امنیتی دست و پنجه نرم کند. آرامش نسبی که پس از بیانیه شماره 17 در فضای سیاسی کشور پدید آمد، فرصتی مناسب برای تفکر و تصمیم گیری به مسئولان ارشد نظام داد و چشم انداز راه حل سیاسی را پررنگ تر کرد. در چنین بستر سیاسی، ترور (آن هم تروری که هر دو نیروی سیاسی را به اتهام زنی علیه یکدیگر وادار کند) چه تاثیری بر روند سیاسی کشور میگذارد؟ چه نیرویی تقویت میشود و چه تفکری تضعیف میشود؟

بررسی کلی شواهد و قرائن موجود نشان میدهد که هدف سیاسی این ترور، فشار و هشدار به حاکمیت و به خصوص رهبری نظام بوده است. شاید این ادعا برای بسیاری غریب به نظر برسد اما اثر فوری این ترور در عرصه سیاسی کشور این است که به تمدید شرایط ویژه امنیتی و حضور نظامیان و امنیتی ها در کانون تصمیم گیری کمک میکند. این ظن در حالی تقویت میشود که میدانیم نهادها و سازمانهای نظامی و امنیتی زیر نظر رهبری، استعداد فراوانی برای تشکیل دخمه ها و محافل خودسر و مصون از نظارت دارند. این محافل که به ابزار ترور و کشتار مجهز هستند، میتوانند جهت تداوم سیاست سرکوب و تمدید شرایط فوق العاده امنیتی فعال شوند و اراده معطوف به عدم پذیرش بحران را تقویت نمایند.

اگر استنباط این تحلیل درست بوده باشد، تهدید امنیتی و موجودیتی، حاصلی جز تقویت این محافل و تشدید سرکوب در بر نخواهد داشت. در این شرایط میتوان – دست کم به صورت تاکتیکی – به تزریق اراده سیاسی برای پیگیری و ریشه یابی عوامل و محافل طراح و مجری این ترور ها پرداخت و از افزایش التهاب جلوگیری کرد. با طی این مرحله حساس و گذار از شرایط امنیتی میتوان به ایجاد یک روند سیاسی منطبق با اراده ملی در کشور خوشبین بود و بازی رایج شهر را به بازی مدنی و سیاسی ارتقا داد.

کاری از گروه تحلیلگران انقلاب سبز